Isang emosyonal at makasaysayang tagpo ang naganap matapos ang halos walumpung taon ng pagkakahiwalay—ang magkapatid na sina Lydia at Esperanza,

Isang emosyonal at makasaysayang tagpo ang naganap matapos ang halos walumpung taon ng pagkakahiwalay—ang magkapatid na sina Lydia at Esperanza, mga anak ng Hapones at Pilipina na kapwa survivor ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, ay muling nagtagpo sa kanilang mga kaanak mula Japan.

Ayon sa magkapatid, “Nagkakilala ‘yung mga magulang namin sa Mindoro. Mangingisda ‘yung tatay namin, may sarili siyang bangka.” Isang simpleng simula ng isang pamilyang nawasak ng digmaan. Ngunit sa likod ng payak na buhay ay sumibol ang pagmamahalan sa pagitan ng isang Hapones at isang Pilipina—isang pagmamahalang hindi kailanman tinanggap ng lipunan noong panahon ng giyera.

“Hindi pumayag ‘yung mga kapatid ni Nanay na sumama kami sa Japan, malayo,” kuwento pa nila. Lumaki silang walang sapat na kaalaman tungkol sa bansang pinagmulan ng kanilang ama. Walang larawan, walang sulat—pawang tanong at pangungulila ang iniwan nito sa kanilang puso.

“Nu’ng bata pa kami, wala kaming alam tungkol sa hitsura ng Japan. Naiisip din namin ‘yung mga kapatid ni Tatay, kung paano na ang buhay nila doon.” Ngunit tila itinadhana nang maaga ang kanilang pagkawalay. “Hanggang sa namatay ‘yung tatay namin, dalawang buwan pa lang sa tiyan ni Nanay ‘yung bunso namin kaya maraming hirap ang naranasan ng nanay namin.”

Ang buhay sa ilalim ng digmaan ay lalo lamang nagpahirap sa kanilang kalagayan. “Nu’ng may giyera, nagtago kami sa bundok. Takot kami sa mga sundalo.” Sa edad na dapat ay naglalaro at nag-aaral, natutong tumakas, magtago, at mangarap ng kaunting kapayapaan ang mga bata.

“Kung buhay pa si Tatay, gusto naming magsama sa Japan. Pero wala na, wala nang pag-asa.” Isa lamang ito sa mga pangarap na naputol ng giyera. Pagkatapos ng gulo, kinupkop sila ng isang tiyahin. “Wala nang magpapakain sa amin kung hindi sasama kami sa kanya. Hanggang sa namatay ‘yung nanay namin noong 1964 dahil sa sakit.”

Mula noon, tadhana na lang ang naging kakampi nila sa pagbangon. “Ang trabaho namin noon, naggagapas ng palayan para makakain kami. Mahirap na mahirap.” Ngunit sa kabila ng lahat ng hirap, nagpatuloy ang buhay, at ngayon ay dalawa na lamang silang natitirang buhay sa magkakapatid.

Ang milagro ay dumating. “Nagpunta ’yung mga pamangkin namin, may dala silang talagang family tree namin. Hanggang sa nakita namin ‘yung picture ni Tatay. Dalawa silang magkapatid.” Sa isang larawan, sa isang papel na puno ng mga pangalan, bumalik ang buhay na akala nila’y tuluyang nawala.

“Naramdaman naming buhay pa si Tatay. Masayang masaya kami.”

Ito ay patunay na ang dugo, alaala, at pagmamahal ay hindi nabubura ng panahon. Sa muling pagkikita ng magkakapamilya, tila naipinid ang isang sugat na matagal nang nakatiwangwang. Isa itong paalala na ang kapayapaan ay hindi lamang kawalan ng digmaan, kundi ang pagkakaroon ng pagkakataong muling mabuo ang mga pamilyang winasak ng kasaysayan. ‎